قهوه چیست ؟

اکثر مصرف کنندگان قهوه از تاریخچه،حقایق و خواص منصوب به قهوه بی خبرند.این که رست به چه معناست.عربیکا و روبوستا به چه چیز اشاره دارند.حتی انواع مختلف موجود نیز به درستی معرفی نشده و روش های صحیح طبخ و مصرف قهوه و نیز میزان کافئین موجود برای عموم مصرف کنندگان این نوشیدنی پرطرفدار و به راستی اعجاب آور ناشناخته است.این مقاله در فروشگاه اینترنتی ایلی مارکت به معرفی انوع قهوه هایی را که میتوانید تهیه و استفاده کنید و بررسی برخی انواع رایج در بازارمی پردازد به این امید که در راه معرفی و شناخت این دانه اعجاب آور قدمی برداشته باشیم.

ریشه کلمه ” قهوه ” :

اولین مسئله و ابهام در خصوص این نوشیدنی پر طرفدار نام آن ” قهوه ” است.بر خلاف آنچه باور عموم است و آنچه در برخی مقالات در خصوص قهوه گفته اند این یک کلمه با ریشه عربی نیست بلکه خود عربی شده کلمه “کافا” است که نام شهر و منطقه ای در اتیوپی است که برای اولین بار گیاه قهوه در آن یافت شد.

این واژه هم‌چنین از راه زبان ترکی به زبان‌های اروپایی راه یافته‌است.

مطابق با آنچه در دانشنامه ویکی پدیا در خصوص قهوه آمده است:

ابوعلی سینا حکیم بزرگ ایران، حدود هزار سال قبل در کتاب خود شرح جامعی در مورد قهوه آورده که البته ایرانیان در آن عصر بر آن نام بونو نهاده بودند و بوعلی نیز همین واژه را به کار بسته‌است. این واژه‌ای است که هنوز در اتیوپی آن را به کار می‌برند. بوعلی سینا قهوه را به منظور تحریک بیماران افسرده، مورد استفاده قرار داده‌است.

لذا یک باور رایج دیگر در خصوص قهوه که ورود آن به ایران را مربوط به دوران صفویه می داند نیز بی اساس است،هرچند آشنایی عمومی و مصرف قهوه به صورت یک نوشیدنی در ایران در این دوران رواج یافت.

قهوه چیست ؟

قهوه گیاهی است که در نواحی گرمسیری می‌روید و  مرغوب ترین انواع آن امروزه در ۲۱درجه بالای خط استوا و ۲۱ درجه پایین خط استوا کشت می شود.بلندی آن بین ۳ تا ۱۰ متر است. این درخت از ۳ تا ۵ سال پس از کاشت شروع به محصول دادن می کند . گلهای آن سفید رنگ و خوش‌بو است و شباهت زیادی به گل یاسمن دارد. و اما آنچه که ما به از قهوه می‌شناسیم میوه این درخت است که که بو داده و آسیاب می‌شود. این میوه که  از نظر ظاهری به میوه زغال‌اخته شباهت دارد و کمی گردتر و کوچکتر از آن است و ظاهری تخم‌مرغی شکل دارد و بصورت خوشه‌ای رشد می‌کند ابتدا سبز رنگ است که به تدریج زرد و در نهایت قرمز یا بنفش می‌شود. بین ۶ تا ۹ ماه طول می‌کشد تا میوه آن کاملا برسد. هر درخت حدود ۲۰۰۰ میوه می‌دهد که تقریبا نیم کیلو قهوه بود داده از آن بدست می‌آید. میوه آن را با دست می‌چینند و بر حسب وزن آنها را غربال می‌کنند. پس از شستشوی قسمت گوشتی میوه دانه‌ها را به روش سنتی با قرار دادن در نور آفتاب خشک می‌کنند . پس از آن محصول بسته‌بندی می‌شود. اندازه دانه‌ها در فرآیند بسته‌بندی برای داشتن محصولی یک‌دست مهم است. اکنون قهوه آماده صادرات یا بو دادن است، پیش از آن  این دانه‌ها را در جای خشک و خنک نگهداری می‌شود.

بو دادن یا رُست قهوه چیست ؟

روند و تکنیک بو دادن دانه‌های قهوه در بدست آمدن یک فنجان قهوه خوش‌طعم بسیار موثر است و خصوصیات ظاهری و تکسچر طعم نوشیدنی قهوه حاصل این فرآیند است. در روند بو دادن قهوه دانه سبز یا شیری رنگ قهوه به دانه‌ای قهوه‌ای یا شکلاتی رنگ تبدیل می‌شود و بخشی از ترشی، بو و کافئین موجود در آن از بین می‌رود اما حرارت وارده در این پروسه به شکل گیری و آزاد شدن ترکیبات آروماتیک در محصول نهایی کمک می کند که حاصل آن رایحه بی نظیر قهوه است. در نهایت دانه‌ ها صاف‌تر و حدود دو برابر بزرگتر و شیرین‌تر و دارای ته مزه ای تلخ می شوند. در خانه هم می‌شود دانه‌ها را در فر یا ماهیتابه بو داد و رست کرد هرچند این روند امروزه با تکنیک ها و وسایل مختلفی انجام می شود که هریک طعم و رایحه و محصول نهایی متفاوتی را موجب می شود که حاصل آن تنوعی گسترده برای نوشیدنی قهوه مطابق با سلیقه هر مصرف کننده و فرهنگ است.

رست های مرسوم قهوه :

نوشتن در خصوص رست های مختلف قهوه و تکنیک های متفاوت بو دادن خود نیازمند مقاله ای تخصصی و طویل است،لذا در این مورد به بررسی انواع رایج و محبوبتر و شناخته شده در ایران می پردازیم و به شرح کوتاهی از هریک اکتفا می کنیم.

 قهوه فوری یا Instant coffee :

قهوه فوری نوعی از قهوه است که با روش های متفاوت صنعتی فراوری و خشک شده که حاصل آن “کریستال”های قهوه است که دم آوردن و مصرف قهوه را تسریع  می کند.این نوع قهوه در ایران اکثرا با نام نسکافه(که خود برند بخشی از محصولات نستله است)شناخته می شود. این نوع قهوه به دلیل روش طبخ بسیار سریع و آسان آن بسیار محبوب است. صرفا ریختن آب روی این نوع قهوه به دلیل فرم کریستالی آن  باعث می شود تا به سرعت با آب مخلوط شود و احتیاجی به هیچ دستگاه و حتی دم آوردن نیست. معمولا از شکر، شیر یا شیر غیر لبنیاتی (کافی میت) برای لایت و شیرین کردن آن استفاده می شود.حاصل قهوه ای سبک و مناسب برای کسانی است که به تلخی شدیدتر انواع دیگر علاقه ای ندارند.
دو گونه بسیار رایج قهوه فوری به صورت تجاری موجود است، نوع طلایی یا گلد و سیاه یا کلاسیک. نوع کلاسیک آن کیفیت کمتری نسبت به نوع طلایی دارد و انواع پست تر دانه های قهوه و با روندی کم هزینه تر تولید می شود.نوع گلد طعم مطبوع تر و کیفیت بالاتری دارد و رایحه آن قوی تر است و ترشی کمتری نیز در طعم آن احساس می شود.

قهوه فرانسه: این نوع قهوه از نظر دانه بندی آسیاب به صورتی درشت تر از حالت آردی و به اصطلاح گرَند کافی آسیاب می شود. درصد برشتگی به عنوان معیار بود دادن یا رست هر قهوه مطرح می شود به شکل درصد در مورد قهوه فرانسه این میزان حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد است لذا برای مصرف قهوه فرانسه نیاز به دم آوردن آن دارید و در نتیجه احتیاج به قهوه جوش . انواع قهوه جوش ها و دستگاه های مورد استفاده برای مصرف قهوه فرانسه موکاپات و دریپ و قهوه جوش های برقی انواعی هستند.

استفاده از دستگاه اسپرسو هم امکان پذیر است و این روش نیز به دلیل فراگیر شدن دستگاه های اسپرسو در میان مصرف کنندگان خانگی و کافی شاپ ها امروزه رایج است.

قهوه اسپرسو: این نوع قهوه نیز با بافتی درشت تر از حالت آردی به صورت تجاری عرضه می شود و از نظر درصد برشته و رست کردن بین ۶۵ تا ۷۵ درصد است، از نظر طعم حاصل اسپرسو یک قهوه نسبتا تلخ و دارای کمی ترشی است که بیشتر حاصل روش بو دادن و رست آن است. نحوه دم آوردن آن استفاده از دستگاه اسپرسو برای رسیدن به طعم واقعی آن است که همانطور که از نام این دستگاه ها پیداست با همین هدف طراحی شده اند . قهوه اسپرسو از نظر طعم و محتوای کافئین نوشیدنی غنی و دارای طرفداران پر و پا قرص و بی شماری است.

قهوه ترک: این نوع قهوه رایج در کشور ترکیه میراثی از امپراطوری عثمانی است و از انواع بسیار محبوب و شناخته شده در ایران است اگر طعم قهوه ترک را در خود ترکیه چشیده باشید و قهوه ترک رایج ترک ها را خورده باشید حتما متوجه میشوید که قهوه آنها غلظتی کمتر از آنچه ما در ایران به قهوه ترک می شناسیم دارد.لذا قهوه ترک ایرانی متفاوت از قهوه ترک ترکی است!از نظر بافت قهوه ترک آسیاب بیشتری شده و حالت پودری دارد درصد برشتگی و رست آن در حدود ۲۵ تا ۳۵ درصد است و لذا رنگ روشن تری نسبت به انواع فرانسه دارد. برای دم آوردن آن فقط به قهوه جوش معمولی نیاز است.این نوع قهوه با تعجب از نامی که دارد بین ارمنیان ایران بسیار محبوب است. فال قهوه هم با استفاده از قهوه ترک انجام می شود که این موضوع هم خود به مقاله ای طولانی و تخصصی نیازمند است.

انواع قهوه :

بله تیتر بالا را درست خواندید قهوه بجز از نظر نوع عمل آوری و رست آن از نظر جنس و ریشه و محل کشت نیز دارای انواع مختلف است که هر یک می تواند پایه ای بر نوع رست و عمل آوری آن باشد.

کشت قهوه امروزه و از دیرباز در کشورهایی همچون یمن، اتیوپی، جامائیکا، اندونزی، مالزی، برزیل، ویتنام، هند، کنیا، هنوا، آرژانتین، مکزیک، سوماترا و تایلند به دلیل شرایط مناسب اب و هوایی انجام می شود. دانه قهوه های کشت شده در غرب طعمی شکلاتی ، کاراملی و وانیل مانند دارند. اما هر چه به شرق می رویم در کشور هایی مثل اتیوپی یا کنیا مزه دانه ها ظریف تر و طعمی میوه ای و مرکبات مانند دارد و رایحه های آن ها همانند عطر گل است. عموما هرچه بیشتر به سمت جنوب می رویم مزه ها قوی تر و سنگین تر و رایحه نیز تند تر می شوند.

عربیکا و روبوستا انواع اصلی دانه های قهوه :

مرغوب‌ترین نوع دانه های قهوه که طعم و بویی منحصربه‌فرد دارند از بوته‌ای به نام Arabica به دست می‌آید که قدیمی‌ترین انواع قهوه‌است و در ارتفاع ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا عمل می آید.حدود ۷۵ ٪ از کل قهوه‌ای که در جهان کشت می‌شود عربیکا است. قدیمی‌ترین نوع قهوهخ عربیکا قهوه موکا و جاوه هستند که امروزه نامی شناخته‌ شده محسوب می‌شوند. نوع دیگری از دانه های قهوه روبوستا نام دارد که در بلندی در حدود ۸۰۰ متری از سطح دریا رشد می‌کند و بیشتر از عربیکا تحمل سرما را دارد. میزان کافئین روبوستا دو برابر عربیکا است، اگرچه بو و طعم آن در رده پایین‌تری قرار دارد و ارزان‌تر است. روبوستا حدود ۲۵ ٪ از کشت قهوه جهان را تشکیل می‌دهد. نوع مرغوب آن هم برای تهیه اسپرسو به کار می‌رود. نوع دیگری از آن که در آفریقای غربی می‌روید لیبریکا نام دارد که درصد بسیار اندکی از دانه‌ها از این نوع هستند.

خواص و مضرات قهوه و کافئین :

قهوه هم مانند هر نوشیدنی و خوراکی دیگر دارای مضرات و فواید خود است.هرچند کفه ترازو به سمت خواص سنگینی می کند اما مضراتی هم در بین هست.در زیر به صورت اجمالی به برخی از این فواید و مضرات می پردازیم.

*بخشی از متن برگرفته از ویکی پدیا فارسی

فواید

• به دلیل خاصیت نشاط‌بخشی قهوه، ضد افسردگی است.
• نوشیدن یک فنجان قهوه در بسیاری از مواقع سردرد را برطرف می‌کند.
• تحقیقات ۹ ساله دانشمندان ژاپنی نشان می‌دهد مصرف منظم قهوه به دلیل دارا بودن اسید کلروژونیک، خطر ابتلاء به سرطان کبد را تا ۴۹ درصد و مصرف نامنظم قهوه می‌تواند خطر ابتلاء بهسرطان کبد را تا ۲۹ درصد کاهش دهد.
• محققان هلندی به این نتیجه رسیدند که نوشیدن یک فنجان قهوه در طی روز خطر ابتلاء به دیابت را کاهش می‌دهد. زیرا ترکیبات موجود در قهوه از جمله منیزیم و پتاسیم به سوخت و ساز قند در بدن کمک می‌کند.
• بوییدن دانه‌های قهوه می‌تواند باعث بازگشت اشتهای از دست رفته پس از آشپزی شود. مولکول‌های قهوه با حرکات جنبشی خاص خود باعث جدا شدن مولکول‌های غذا از گیرنده‌های بویایی بینی و بدین ترتیب باعث بازگشت اشتها می‌شود. این دو محقق همچنین این روش را جهت افزایش سلامتی حیوانات در موسسه‌های تحقیقاتی پیشنهاد کرده‌اند.
• طبق آخرین تحقیقات دانشمندان، مصرف مکرر قهوه در طول ماه، با کاهش خطر ابتلاء به بیماری کلانژیت (بیماری کبد) همراه است.
• قهوه حاوی پروتئینی است که دارای اثری مشابه مورفین بوده و از خاصیت ضددرد و آرام‌بخشی برخوردار است. برخی از این پروتئین‌ها مشابه پروتئین‌های انسانی است. در آزمایش‌های صورت گرفته بر روی موش‌های آزمایشگاهی مشخص شد که اثرات تسکین‌دهنده پروتئین‌های موسوم به opioid peptides از دوام بیشتری برخوردار بوده و با عوارض جانبی همراه نیست.
• محققان ایتالیایی با مطالعه بر روی یک هزار و ۴۰۰ بزرگسال این کشور دریافتند که عادت مصرف کم قهوه برای حفظ سلامت مغز مفید است.
• دارای خاصیت انرژی بخشی و اشتیاق آفرینی است.
• دارای نقش کمکی در چربی سوزی
• افزایش تحرکات فیزیکی
• ارزش غذایی بالا
• ضد آلزایمر
• ضد پارکینسون
• خواص مراقبتی بر روی کبد
• مقابله با برخی از سرطان ها
• قابلیت کاستن سکته قلبی و برخی دیگر از بیماری‌های قلب
• افزایش طول عمر
• قهوه محرک است و هضم را آسان می‌کند
• تب بر است مخصوصاً تب‌های نوبه‌ای را برطرف می‌کند
• به بدن نیروی کاذب می‌دهد
• سردرد را برطرف می‌کند
• مسمومیت‌های ناشی از مصرف الکل زیاد را درمان می‌کند
• برای برطرف کردن یرقان مفید است
• ادرار آور است
• در درمان سرفه‌ای که با بلغم همراه باشد مؤثر است
• دردهای عصبی را درمان می‌کند
• در درمان سیاه سرفه مفید است
• ضد عفونی‌کننده است
• گرد قهوه برای سوختگی‌ها مفید است
• قهوه ضد افسردگی است
• مقاومت ورزشکاران را زیاد می‌کند
• برونشها را باز می‌کند برای مبتلایان به بیماری آسم مفید است
• برای برطرف کردن تب یونجه مفید است
• از کرم خوردگی دندان جلوگیری می‌کند

مضرات

• سینوزیت و عفونت مخاطی: قهوه به دلیل داشتن کافئین زیاد ادرارآور است و مایعات بدن را دفع می‌کند، از این‌رو غلظت مخاطی سینوس‌ها را بالا برده و غدد ترشحی را می‌بندد که باعث التهاب و زمینه‌ساز رشد باکتری‌ها می‌شود، بنابراین در تشدید بیماری سینوزیت بسیار مؤثر است.
• سنگ کلیه: خوردن قهوه به صورت زیاد باعث دفع کلسیم از بدن و در نتیجه رسوب کردن آن در کلیه‌ها و ایجاد سنگ کلیه می‌شود، بنابراین افراط در آن می‌تواند برای کلیه‌ها مضر و سنگ‌ساز باشد.گرچه مبتلایان به سنگ کلیه باید خوردن قهوه را به کمتر از دو فنجان در روز کاهش دهند.
• افزایش فشار خون: قهوه باعث افزایش فشار خون می‌شود و افراد مبتلا به پرفشاری خون در برابر آن آسیب‌پذیرترند.
• برهم‌زدن سلامت خواب: قهوه سلامت خواب را برهم می‌زند و تا حد چشم‌گیری بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد. بهتر است ۴ تا ۶ ساعت قبل از خواب قهوه مصرف نشود.
• نفخ و سنگینی معده: خوردن قهوه بلافاصله بعد از غذا به دلیل نفخ‌آوری معده را سنگین می‌کند و موجب رودل کردن می‌شود.

امید است مطلب بالا برای آشنایی بیشتر شما با قهوه ، رست قهوه انواع عربیکا و روبوستا و اطلاعات عمومی مربوط به این نوشیدنی کافئینی و… برای شما مفید بوده باشد.

دیگر مقالات مجله اینترنتی ایلی مارکت